تعبیر خواب به فرایند معنابخشیدن به رویاهایی است که درخواب دیده می‌شود، گفته می‌شود. درخیلی از تمدن‌های باستانی خواب دیدن به عنوان یک ارتباط فراطبیعی یا ابزاری برای مداخلات نیروهای غیبی در نظر گرفته می‌شد که اشخاصی با نیروهای منحصر به فرد می توانستند به گره‌گشایی از مفهوم فائق آیند. در دوران معاصر مکاتب گوناگون روان‌شناسی تئوری‌هایی را در خصوص معنا و مفهوم خواب‌ها ارائه کرده‌اند.
در روان‌شناسی تحلیلی روش های تعبیر خواب برگرفته از روشی است که زیگموند فروید موسس مکتب روان‌کاوی در اثر مهم خود «تعبیر خواب» (۱۹۰۰) ارائه داده‌است. فروید در این کتاب تئوری خود را در خصوص کارکردهای خواب تشریح کرده‌است. بخش عظیمی از کتاب به شرح رویاهای شخصی خود فروید، نزدیکان و آشنایان و بیماران می‌پردازد. از دیدگاه وی معنای هر خوابی در خصوص تحقق یکی از آرزوهای و خواسته‌های انسان است. آرامشی که در خواب به شخص خفته عارضه شده به وی اجازه بیان خواسته‌های سرکوب‌شدهٔ خود را می‌دهد. البته تعارض‌هایی که در ارضای خواسته‌ها و تحقق آنها وجود دارد احتمال دارد آن را تبدیل به یک رویای ناخوشایند سازد.
فروید چهار قاعده را در رویاها شناسایی کرده‌است؛ اول عامل تراکم که به معنی فشرده‌سازی و خلاصه‌کردن خواسته‌هاست. دوم عامل تغییر مکان یا انتقال و جابجایی که طبق آن بار عاطفی و احساسی از هدف اصلی به یک هدف غیرحقیقی منتقل می‌شود. عامل سوم خصوصیت نمایشی رویاست که مفاهیم انتزاعی و مجرد ذهنی را به شکل تصاویر در می‌آورد. چهارمین عامل نیز ویژگی کنایه‌آفرینی و تمثیل‌سازی خواب است. پلکان، خندق، خیابان، خانه، اتاق، اتومبیل، آشپزخانه، زردچوبه، دندان، املت، بادنجان، بادکنک، دست‌ها و پاها و همه و همه نماد و رمزی هستند که می‌توان آنها را کشف کرده و به کمک آن راز خواب را گشود.
تعبیر خواب در اسلام
از دیدگاه اسلام اصل علم تعبیر خواب یک علم الهی بوده و از هر کسی از عهده آن بر نمی آید، بلکه اولیای طراز اول قادرند خواب‌های ما را دقیق تعبیر کنند البته یک سری قوانین و مقرراتی وجود دارد و علمایی هم که در سطح معمول هستند، قادرند علامت هایی را نیز احتمال بدهند. احتمال رویای صادقه در نزدیکی اذان صبح بیشتر است، اما این طور نیست که کسی اول شب بخوابد و رویای صادقانه نبیند.[۴]
شرایط معبر خواب از دیدگاه اسلامدر روایات برای معبر خواب ( فردی که تعبیر خواب می کند) شرایط زیر ذکر شده است:[۵]
خیر خواه باشد.
علیم و دانا باشد.
دشمن و کینه توز و منافق نباشد.
معبر باید قدرت تشخیص زیادی داشته باشد.
موقعیت خواب بیننده را بشناسد.
شرایط تعبیر خوابخواب را به سه نوع تقسیم بندی نموده اند:
۱- رویای صالحه یا خواب نیکو که بشارتی از سویخداوند باری تعالی است. برای نبوت پیامبران ۴۶ قسمت ذکر شده است که رویای صالحه یکی از این ۴۶ قسمت می باشد.
۲- خواب ناپسند و ناخوشایند که از این نوع خواب از طرف شیطان رانده شده است و برای آزار و اذیت و به سخره گرفتن بیننده خواب است.
۳- خوابی که علت آن خیالات و تفکرات انسان و اعمال روزمره اوست. بعضی از خواب ها و رویاها حاصل اتفاقاتی است که در طول روز برای انسان اتفاق می افتد. برای مثال شاید شما عادت داشته باشید در ساعتی از روز غذا بخورید. اگر روزی ترک عادت کنید و بدون میل کردن غذا بخوابید امکان دارد خواب غذا خوردن را ببینید و یا ممکن است در طول روز غذای زیادی خورده باشید و بعد به خواب بروید. در این حالت لحتمال دارد شما خواب استفراغ را ببنید.
غیر از این سه نوع سایر خواب ها، خواب های آشفته هستند که قابل تعبیر و تفسیر نیستند، زیرا بر قاعده مشخصی قرار نگرفته اند.
اعمال مربوط به خواب های خوب و شایستهبیننده این نوع خواب باید ۴ عمل زیر را بعد از دیدن خواب انجام دهد:
۱- شکرگزاری خدا بابت دیدن این خواب خوب.
۲- به سایر افراد بابت دیدن این خواب خوب مژده دهد.
۳- برای هرکسی که دوست دارد خواب را تعریف کند.
۴- خواب را برای خود به چیزی خوب و نیکو تعبیر کند. به این دلیل که خواب بر اساس چیزی که تعبیر می شود اتفاق می افتد.
اگر خواب ناخوشایند و ناپسند بود. بیننده خواب باید هفت عمل زیر را انجام دهد
اعمال مربوط به خواب های بد و ناخوشایندبیننده این نوع خواب باید هفت عمل زیر را بعد از دیدن خواب انجام دهد:
۱- از شر این نوع خواب به خدا پناه ببرد.
۲- با گفتن «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» از شر شیطان به خدا پناه ببرد.
۳- سه مرتبه به سمت چپ خود تف کند. ( بدون پرت کردن آب دهان)
۴- جهت خوابیدن خود را عوض کند.
۵- نماز بخواند.
۶- نزد خود نیز خواب را تعبیر نکند.
۷- برای هیچ کس خواب را تعریف نکند.